การฝึกลมหายใจ คือ ขั้นตอนหรือเทคนิคในการควบคุมลมหายใจซึ่งส่วนประกอบของการฝึกลมหายใจมี 4 ส่วนประกอบด้วยกันดังต่อไปนี้
การหายใจเข้า (inhalation)
การกลั้นลมหายใจหลังจากหายใจเข้า (internal breath retention)
การหายใจออก (exhalation)
การกลั้นลมหายใจหลังจากหายใจออก (external breath retention)
การฝึกลมหายใจมีหลายประเภทและหลายเทคนิค และมีความแตกต่างกันในเรื่องของระยะเวลาในการหายใจเข้า ออก และการกลั้น ในระดับสูงนั้นจะมีอัตราส่วนของเวลายาวนานแต่สิ่งที่สำคัญที่สุดสำหรับการฝึกลมหายใจคือ การกลั้นหายใจ แต่สำหรับผู้ฝึกใหม่ระยะเวลาในการหายใจ เข้า ออก และการกลั้นหายใจจะสั้น แต่เมื่อฝึกไปเรื่อยๆ จะมีช่วงเวลาที่เก็บกักลมไว้ในปอดได้มากขึ้นซึ่งจะทำให้กล้ามเนื้อปอดแข็งแรง ยืดหยุ่นขึ้นและระบบประสาทอยู่ในความสมดุล
การหายใจคือ การดำรงคงอยู่ และเชื่อมโยงโดยตรงกับสมองของเรา โดยทั่วไปเราหายใจ 15 ครั้งในหนึ่งนาทีและประมาณ 21,600 ครั้งต่อวัน ซึ่งเป็นเชื้อเพลิงให้กับร่างกายทำให้เราได้ออกซิเจนและนำกลูโคสมาใช้ในการผลิตพลังงานฉะนั้นการหายใจจึงเชื่อมโยงทุกๆส่วนของชีวิตมนุษย์ แต่ที่น่าแปลกก็คือ ผู้คนส่วนใหญ่กลับหายใจกันแบบผิดๆ ใช้เพียงแค่พื้นที่ส่วนเล็กๆ ของปอดและมีน้อยครั้งที่จะให้ความสำคัญกับจังหวะการหายใจ ให้ลมหายใจเคลื่อนไหวลึก และช้า ทั้งๆ ที่สิ่งนี้เป็นสิ่งที่เรียบง่ายและใกล้ตัวที่สุดที่จะทำให้เรามีสุขภาพที่ดีขึ้น เข้าถึงภายในได้มากขึ้น สามารถปลดล็อกทางด้านอารมณ์และเข้าถึงความรู้สึกได้มากขึ้นรวมทั้ง เกิดความผ่อนคลายได้อย่างเป็นธรรมชาติที่สุดแต่เรากลับขาดการละเลย
เนื่องจากการหายใจส่วนใหญ่เป็นส่วนของจิตใต้สำนึก (Unconscious process) ดังนั้นการควบคุมลมหายใจในระดับของจิตสำนึกจึงต้องใช้การฝึกฝนและใช้เวลาบ่อยๆ ดังนั้นการฝึกลมหายใจก็คือสะพานเชื่อมระหว่างจิตสำนึกกับจิตใต้สำนึก ทำให้เมื่อผ่านการฝึกสามารถผ่อนคลายความเครียดที่อยู่ในจิตใต้สำนึกได้
ข้อควรระวังก่อนฝึก
ไม่ฝึกในช่วงระหว่างที่เกิดอาการเจ็บป่วยใดๆ เช่น เป็นหวัด ปวดท้อง เป็นไข้ ฯลฯ และควรท้องว่างก่อนฝึกเพราะเมื่อเรามีอาหารอยู่ในท้องจะทำให้เกิดการกดดันที่กระบังลมและปอดได้และทำให้กลั้นลมหายใจลำบาก และใส่เสื้อผ้าที่สบายๆ ไม่คับไป หลวมไป สะอาด หรืออาจอาบน้ำก่อนฝึกได้หรืออย่างน้อยล้างหน้าล้างตาก่อน รวมทั้งอยู่ในที่ที่สะอาด ไม่มีเสียงดังรบกวน ถ้าจะให้ดีเวลาที่ดีที่สุดในการฝึก คือรุ่งสาง ซึ่งเป็นช่วงที่ร่างกายสดชื่นที่สุด จิตใจอยู่ในสภาวะแจ่มใส และถ้าทำได้ควรฝึกในสถานที่เดิม เวลาเดิม ทุกวัน
สำหรับท่านั่ง ให้เลือกท่าที่นั่งสะดวก สบาย ผ่อนคลาย ถ้าเลือกนั่งขัดสมาธิกับพื้น ให้เอาผ้าห่มหรือผ้าขนหนู พับรองใต้ก้น เพื่อให้ช่วงขากับก้นอยู่ในระนาบเดียวกัน จะได้ไม่เกร็งหลัง นั่งในท่าสบายๆ ให้หลังตรง ยืดกระดูกสันหลัง กระดูกซี่โครง ศรีษะ ใบหน้าผ่อนคลาย
ลองดูเพิ่มเติม จากรายการ กาย – ใจ ตอน การฝึกลมหายใจแบบโยคะ